Setso sa Setswana

Setso

Setso se bua ka mokgwa, boitshwaro mo dithulaganyong le mo ditirong tsa morafe, di kaya botlhale jwa morafe mo go rarabololeng mathata le go dira ditšhono gore go nne le tswelopele mo botshelong.

Gape setso se bua ka tsela eo re tshwanetseng go itswara ka yona, tlotlo, maitseo a a amogelesegang bogolo thata go ikitse gore o mang ebile otswa ole kae?

Se go ruta go nna motho-setshabeng le botho.

Batswana

Ke morafe yo o buang puo ya Setswana mme ba tlholega gotswa kwa dikarolong di le nne e leng AfrikaBorwa, Botswana, Namibia le Zambia.

Puo ya Setswana e buiwa ke batho ba letso la setlhopha sa Bantu ba ba tswang kwa dipuong tsa kwa Niger–Congo.

Setswana

(Tswana)

Go na le ketsaetsego ya gore lereo lê le go tlilwe yang ka lona.

Go dumelwa fa batho bangwe ba batla go nagana gore lereo lê  le kaya gore morafe yo, ba paletswe ke go tshwaragana, mme ba 'tswana'  fa ba bangwe gape ba nagana gore le kaya fa  morafe yo, wa Batswana, 'batho ba ona ba a 'tshwana' .

Puo le Kuo

Setswana ke puo e e monate, e bile e matseba.

Go fitlhelela dingwaga di ka nna 160 tse di fetileng, e ne e sa kwalwa, e ne e rutwa ka dikinane.

Tlhabololo le thuto ya sona e ne e ikaegile ka metshameko le thuto-molomo.

Se humile thata ka diane le maele, mme bontsi jwa maina le mafoko a agilwe go tswa mo 'madiring'.

Go ditlhopa tsa maina

( Mo, ø,  Ba, Bo, Mo, Me, Le, Ma, Se, Di, N, Din, Lo, Go, Bo, Go,Fa, Go, Mo)

Setswana se monate..,

Sekai; modisa o kgona go dirisa lereo le le lengwe go ka tlhalosa sengwe jaaka phologolo, a kaya mmala, bong, dinaka, bokete, le ditebego tse dingwe... jaaka, phihadu, pirwa, matshope, lekekete, mothulo, nkgwana, marabaka, jalo le jalo.

Re le Batswana re farologanngwa ke bonno le boemo jo re ipitlhelang re le mo go bona.

Sekai; Mahikeng ke bogare jwa naga ya rona ya Batswana, fa o ya Botlhaba jwa torotshwana e,  o fitlhela ba dirisa mafoko a bo 'f' (fa o, fitlhelela, fa o), Bophirima, ke bo 'h' (ha o, hitlhelela, ha o), Bokone ga ba na 'tl'.. ba re ' t' (tha, the,thi,tho,thu), Borwa ba dirisa tlhaka 'q' (qala, qaka, q, qheka).

E nngwe kgang ke ya pharologanyo magareng ga 'tsh, tsw' le (chw, ch)' gape le, 'kh' le (kg).

Fa re ya kwa pele, ke phy le psy .

Se se salang ke gore fa re kuaka, re kua mokuo o le mongwe fela.

Ra re; 'Haaa, Heee, Hiii, Hooo, Huu...'

Re tla re eng? Ka Setswana ga se tolokwê, re ba ntle rotlhe.

Tumelo

Ka Setswana 'ne se sa kwalwe, se ne se ithutwa ka thuto-molomo le metshameko.

Setswana ka bo sona ke tumelo, ke ka mo o fa Motswana a bona yo mongwe, a mo dumedise, a re ' Dumela!. '

Ba dumela gore go na le Modimo wa Leokaoka, badimo ba lefatshe, sedimo se se robetseng, le bodimo ba dikgaga.

Go ya ka thuto-molomo, go dumelwa fa motho wa ntlha mo lefatsheng la Batswana e le Bile/Bila.., mme go tswa kwa dikgageng e le Lowe le motlhanka wa gagwe, Matsieng.

Diane, Maele, Dinaane le Ditlhamalakwane

Ha go na se Motswana a se anang go feta kgomo... O tlhompile kgomo go feta motho.

Ke ka mo o fitlhelang diane tsa kgomo di feta tsa sengwe le sengwe se Motswana a se anang.

Setso le Ngwao tsa Setswana

Mo Batswaneng setso le ngwao di botlhokwa thata. Melao ya Setswana ga e kwalwe fa fatshe go buisiwa ke mongwe le mongwe, ebile ga e tsamaisane le bogolo jwa dingwaga tsa motho.

Se se raya gore fa o sa nyala kgotsa o sa nyalwa ga o kitla o itse molao wa lenyalo, le fa le ka tshwaraganngwa fela ke magiseterata la se ka la laiwa ke bagolo, ga lo tsene fa go laiwa banyalani ba bangwe ka gore lona lo jele molao wa sekgowa fela. 

Fa o le mogolo o tswalelwa kwa ntle fa ngwana wa gago a nyala kgotsa a nyalwa wena o sa laiwa mo nyalong.

O ka nna malome, rangwane kgotsa rakgadi fela mo molaong o ikgogela kwa morago fa setlogolo se laiwa. 

Mengwe ya melao ke fa banyalani ba tsena mo ntlong, go na le molao o ba o fiwang, fa o sa tsenngwa mo ntlong ka molao ga o tsene fa go na le tiro ya mofuta o, gore go tsena bana ba gago ga go tshwenye.

Molao mongwe ke wa go rupa, fa o sa tswe bogwera kgotsa bojale ga o a tshwanela goitse gore go dirwang, o le monnamogolo gongwe mosadimogolo.

Gompieno go na le ketsaetsego ya gore melao e mentsi ga e salwe morago ka tshwanelo, mme go botlhokwa gore re se ka ra letlelela bophelo jwa segompieno jo bo tletseng ka mafaratlhatlha a tekenoloji go re fenya.

Ka gompieno bontsi ba rona re phela mo metseng setoropo re tshwanetse re tsamaye ka thuto e bagolo ba rona ba re e tlogeletseng go e dirisa kwa rephelang teng, re diragatse ditiro tsa rona tsa setso tse di kgonagalang fa re nnang teng, re se ka ra tsaya gore ka e se mo magaeng re ka seka ra diragatsa setso sa rona.

Ga ntsi ga re dirise meila ya rona jaaka re tshwanetse ka re phela mo ditoropong, fa gotwe o seka wa ja o e me ka maoto gongwe o seka wa jela mopitseng, gore o kwa Seborogo, Jeremane kgotsa Fora fa o le Motswana se dire jalo.

Diaparo

Tshega, Makgabe, Serampheetšhane, sedirwa ka letlalo la phatla ya kgomo. Motlokolo: sephinya,mateis

Dijo le Dino

Motswana ke motho wa mabele le kgomo , botshelo jwa gagwe bo ikaegile thata mo go tsona.

Mabele a simolola tiro, fa kgomo yona e simolala letsatsi, ke ka moo a reng "Mabele ke mabelega batho.., fa kgomo e le modimo yo o nko e metsi" , seo se totobadiwa ke ntlha ya gore Motswana o itsege ka "tshotlho le ting".

Go tloga fa 'tsatsi le tlhaba, o tsoga a ikanne bogobe ka maswi, fa go le tiro kgotsa moletlo.

O tlhotla bojalwa ka momela wa mabele, go be go jewa bogobe jwa mabele mo tirong/moletlong.

Bojalwa jwa setho

Ga ntsi bojalwa bo direlwa meletlo e e farologaneng jaaka ya boitumelo, kgarelo, ya sedimo, segosi le e mengwe.

Bo dirwa ka magato a a farologaneng, jaaka go; tlhotlha, go ritela, go tlhola, go bedisa le a mangwe.

Dikarolwana tsa nama

Motswana o tlhaba kgotsa o bua kgomo ka mananeo go nolofatsa, go tsamaisa le go abelana kgomo ka lennane le le kgethegileng.

O dirile gore tsamaiso ya setlhabo e kgone go laolesega, mongwe le mongwe a kgone go bona lenathwana, go ya le ka maemo, sekai; tlhogo ke ya ga malome, ngati ke ya basadi ba ba golo.., jalo le jalo.

Maswi

Motswana yo, o kgona go tlhatlega maswi a ntlha a kgomo e e sa tswang go baya namane, a a dikotla tse tsotlhe..., o re o dira kgatsele, a boe tseye phoka le rômô, a dire dibêbê, a nne le kgomo ya leradu.

Maswi a tshamekile karolo e kgolo tota mo kgodisong ya bana ba ona.

Ditiro tsa diatla/botaki

Go na le dilo di le di ntsi, tse di ntseng di itirelwa ka diatla go tswa bogologolong.

Dingwe tsa dilo tse, di setse di lebetswe mo malatsing a segompieno, fa tse dingwe di ntse di tsweletse di dirwa.

Dilo tse.., di ne di direlwa go dirisiwa, mme jaanong gompieno bontsi jwa tsone di dirisediwa go kgabisa.

Ga ntsi go dirisiwa dikgong, tshipi, matlalo, tlhaga, dinaka, matlapa, marapo, le tse dingwe

Tse di nyeletseng

Mo tlholegong ya Setswana, Batswana ba ne ba itse go gakolosa tshipi, ba itirele dilepe, digai, dithipa, megoma e e otolang, le tse dingwe tse ba neng ba di tlhoka go itshetsa le go iphemela ka tsona.

Mo malatsing ano kitso e ya go gakolosa tshipi e tsamaile, le gone go itirela dilwana tse, tsa tshipi go nyeletse.

Batswana ba kile ba be ba kgona go ipetlela selepe sa ntwa - magagana; mme gompieno kitso eo e ile le beng ba yona.

Dilwana

Tse di sa leng teng

Bontsi jwa dilwana tse di itiretsweng ka diatla di sa ntse di le teng le gompieno.

Dingwe tsa dilwana tse, jaaka tlatlana, di diretse Botswana mo mafatsheng a mantsi.

Dingwe tsa dilwana tseo ke tse:

Tlatlana

Tlatlana ya Botswana, e e dirwang bogolo thata kwa Maun, e galalediwa thata mo ditshupong tsa mafatshefatshe tsa ditiro tsa diatla.

E bonwa e le nngwe ya ditiro tse di dirilweng ka botswerere le kitso e e tswang mo mading a motho.Tlatlana ya Setswana e logwa ka lotlhaka lwa noka.

Tlatlana ya Botswana e setse e rekisiwa mo mafatsheng a mantsi mme ka go rialo e tsisetsa lefatshe leno madi a a tswang mo mafatsheng a sele Tlatlana e e kgabisiwa ka mefutafuta, e be e logwe ka dilekanyo, tse di farologanyeng.

Go na le tse ditona le tse dinnye, tse di kgonang go pegwa mo loboteng, go kgabisiwe ka tsona.==

Leselo

Kwa ntle ga tlatlana, Batswana ba tswa kgakala ba itse go loga loselo.

Lone lo logwa ka thupa ya moretlwa, e fatotswe’, e bile kwataboloditswe makwati.

Le lone jaaka tlatlana, lo logwa dilekanyo tse di farologanyeng, lo bile lo setse lo dirisediwa go kgabisa, jalo le lone lo rekwa kwa mafatsheng a sele. .

Motlhotlho

Kwa tshimologong motlhôtlhô o ne o logelwa go tlhotlha bojalwa.

One o logwa ka makhaši o o tlhogang fa thoko ga noka. le gale gompieno o setse o logelwa go rekisediwa ba ba ka kgabisang ka one mo matlung.

Moseme

Moseme gongwe legôgô o logwa ka mokhaši jaaka motlhôtlhô.

One o ne o dirisiwa go alwa fa fatshe ke bomme fa ba itapolositse, ba tsere dikgang, kgotsa ba le mo mererong. 

Le one mo malatsing ano o setse o dirisediwa go kgabisa, bogolo jang mo ditoropong.

Ela Tlhoko!!!

Kwa ntle ga dilwana tse di fa godimo tse, Batswana ba kgona go loga dika-dinkgo ka lotlhaka, jaaka tlatlana, di be di direlwe le dikhurumelo.

Tsone maikaelelo a go di dira ke go kgatlha ba ba eletsang go kgabisa ka tsone, le go supa kitso ya mologi mo tirisong ya lotlhaka.

Dilo tse tsotlhe di supa kitso e e nonofileng ya tlholego ya batho mme e bile di fa lefatshe la Botswana leina la gore le lone le na le seabe mo tsweledisong ya ngwao, ya losika loomotho.

Matlalo

Ke selo se se itsegeng thata gore go suga matlalo go tswa le Motswana kgakala.

Pele ga Basweu ba tla ka matsela, Batswana ba ne ba apara diaparo tsa matlalo.

Banna ba ne ba apara diphae, fa basadi bona ba apara diphaeyana.

Gape go ne go dirwa methikga ka matlalo, mme go binwe ka yona.

Go ne go sugwa matlalo go dirwa diphate, thari e e belegang ngwana, lekuka la madila, kuane ya banna, go be go sugwe dikgole go golega dikgomo le go di katlola fa di gangwa.

Diphate tse di aparwang sekobo, le tse di phuthang dithoto di ne di sugwa boleta le bontle,go na le tse di alwang fa fatshe.

Ka ntlha ya go bona ditšhaba tsa seeng di kgatlhegela diphate tsa Setswana, gompieno diphate di sugwa, di rokwe, di be di kgabisiwe ka bokgabane jo bo tsikinyang leitlho la molebi.

Ke ka moo le Batswana jaanong ba setseng ba kgabisa ka diphate mo matlung a a bone ga ba tlhole ba di rekela go di ala.

Le gale kwa metseng ya magae go sa ntse go na le ba ba di alang, le fa theko ya tsona e iteile batho tsebe.

Diphate tse dingwe di ntlafadiwa ka go tshwaraganya matlalo a diphologolo tse di farologanyeng, go dira phate e le nngwe, fale le go sa ntse go bonwa diaparo tsa matlalo, jaaka borokgwe, baki, phaeyana, jalo jalo.

Go gongwe dibaki di segwa ka matlalo a bophokojwe, mme a se ke a ntshiwe bobowa gore a nne mantle.

Megopo

Le fa megopo e sa tlhole e dirisediwa go jela, fela go sa na le dithakga tse di e betlang.

Mogopo o betlwa ka logong lwa monato, mophane, morula, le tse dingwe.

Mo malatsing ano megopo e betlelwa go rekisiwa le go kgabisa mo matlung.

Le yona e setse e betlwa ka mekgwa e mentsi go e ntlafatsa le go e tlhabolola. 

Mengwe e betlelwe dikhurumelo, jaaka ditlatlana, le megopo e betlwa ka dilekanyo tse di farologanyeng gore batho ba e rekele mabaka a a farologanyeng.

Godimo ga megopo go betlwa le dintshwana, dikika, metshe le dipora - dinno tsa Setswana tse di betlilweng ka logong fela.

Go betlwa le ditilo tsa dikgojana, mme di kgabisiwe ka mekgwa e mentsi

Babetli ba setse ba betla dikikanyana, metshenyana, le dikopi tse tse ba di direlang gone go kgabisa fela.

Mo e a be e le go supa kitso ya Motswana ya go dira ka logong le petlwana.

Kwa ntle ga megopo le tse di setseng di umakilwe, go na le dilo tse dingwe tse dintsi tse di betlwang ka logong, jaaka lore, setshwantsho sa motho, kgomo, tau, tlou, le diphologolo tse dingwe, le ka dinonyane le digagabi tota.

Mo ntlheng e go ka twe kgwebo e thusitse thata, gonne fa di ne di sa betlelwe go rekisiwa, bontsi jwa tsone di ka be di setse di nyeletse, jalo dikokomana tsa rona di ka be di latlhegetswe ke kitso ya ngwao ya segabona.

Merufa

Morufa ke kgamelo e e betlilweng ka logong. Batswana ba le bantsi gompieno ga ba tlhole ba itse kgamelo e.

Ka ntlha ya kgwebo, re sa ntse re wela kgamelo e e rekisiwa; ka jaana e sa tlhole e dirisiwa mo go gameng.

Ke selo se se kgatlhang go lemoga gore e rile pele ga ditšhaba tsa Bophirima di tla mono ga rona, batho ba ne ba ipheditse ka dilo tse ba di tlhokang mo matshelong a bona a gale.

Dinkgo

Nkgo ya Setswana le yona ke nngwe ya ditiro tsa diatla tlholegileng le ngwao ya Setswana.

Yona e botšwa ka mmopa, e besiwe gore e tie. Ka jaana le yona e kgatlhisa thata, babopi ba yona ba e bopa ka go e ntlafatsa le go e kgabisa ka ditsela tse di farologanyeng.

Ga e tlhole e dirisiwa thata go beela metsi kgotsa bojalwa, mme jalo ba ba e rekang gantsi ba e rekela go kgabisa ka yona.

Diletso

Maitiso a Setswana go gongwe a ne a loisiwa ka go dirisa diletso tse di itiretsweng.

Dingwe tsa diletso tse ke moropa, serankure, segaba, sebintsolo, phala e e dirilweng ka lonakana lwa phala, kgotsa lwa phudufudu, le tse dingwe jalo.

Ka jaana gompieno dilo di tlhabolotswe ka bontsi, dingwe tsa diletso tse ga di tlhole di dirisiwa mo dipineng.

Bontsi jwa tsona gompieno di bonwa di kgabisitse mo matlung, kgotsa di tlhaga fa go na le meletlo e megolo ya semmuso.

.

Mefuta ya mmino wa Setswana

TSUTSUBE, PHATISE, HOSANA, HURU, SETAPA SA DIPHATE LE MMAMARUTLE.

Mmino wa Setswana fela jaaka mmino wa ditso tse dingwe, ke sekgantshwane, ebile ke sekao sa setshaba sa Setswana.

O farologane ka mokgwa o o diragadiwang ka teng, bogolojang fa re lebile dikao tsa ditso tse dingwe mo Aforika.

Didiriswa tsa teng ga se tsa manobonobo mme di natifisa pina thata, jaaka mokgwa wa go opa diatla, matlhao le diphala.

Molodi wa pina ya Setswana o supa gore Batswana ke bo mang le gore botshelo jwa bona bo ntse jang.

Mo mminong go bonala boitumelo, kutlobotlhoko, metshameko, kalafi, kaloso le ditiro tse di amanang le setso tse di dirwang ngwaga le ngwaga jaaka go rapelela pula le ka nako ya thobo.

Meletlo le Meêtlo ya Setswana

Lenyalo, dikgafela, kalogô, setlhako, tumediso ya mhikwana, thôbêga, thalalô,

Ditlhopa tsa Setswana tse di gatisitseng

1. Maletangwao Cultural Troupe Montshiwa (Mafikeng) 2. Mosekaphofu Cultural Mull Lorwaneng (Mafikeng) 3. MmaAusi Montshiwa ( Mafikeng) 4. Mebala Lotlhakane (Mafikeng) 5. Tswelelang Traditional Group Logageng (Mafikeng) 6. Serankure Marimba Lotlamoreng (Mafikeng) 7. Serake Traditional Group Serake (Lehurutshe) 8. Bana Ba Kgwale Borakalalo (Lehurutshe) 9. Mma Mpelegele Ngwana Bapong (Rustenburg) 10. Maipela Ka Ngwao Jobetina ( Klerkdrop ) 11. Vision Youth Jobetina ( Klerkdrop) 12. Kopano Ke Matla Jobetina ( Klerkdrop) 13. Thaga Tsa Ga Mme Halenyane Sekhing ( Taung) 14. Mahube Lokaleng ( Taung) 15. Seramphetshane Unit 2 (Mogwase) 16. Ngwao ya Tshona Batlharos ( Kuruman) 17. Ba Ga Phadima MaMmebe ( Kuruman) 18. Dialogane Tsa Tlhaping Magwagwe ( Kuruman) 19. Dinkwe tsa Phuduhudu Dithakong ( Kuruman) 20. Serantlhatlha Ganyesa (Ganyesa) 21. Ngwao Boswa Kudunkgwane ( Ganyesa) 22. Olebogeng Babuseng Seoding ( Taung ) 23.reaipela cultural group(leeudoringstad) 24. Moepathotse Cultural Group Letsopa (Ottosdal).25.Dithamaga Cultural Group (Boikhutso village-Ventersdorp) 25.Nanas (Mahikeng)

Dikgoge tsa kwa ntle

Setso sa Setswana